İZMİR – Gazete Duvar’ın e-dergisi olarak yayın hayatına başlayan Arkeo Duvar’da yayınlanan yazılar, Sakin Kitap tarafından kitaplaştırıldı. Gazete Duvar’ın kâğıda basılı birinci içeriği olarak raflardaki yerini alan Arkeo Duvar’ın birinci kitabında, “Neden Savaştık? Nasıl Barıştık?”, “Salgın Hiç Bitmedi!”, “Deprem: Yıkan ve Kuran” başlıkları yer aldı. Dünyanın bugünkü gündemlerine paralel mevzuları işleyen ve arkeolojinin günümüze anlattıklarına odaklanan Arkeo Duvar’ın Yazı İşleri Müdürü Nuray Pehlivan ile Arkeo Duvar’ı konuştuk.
1988’den itibaren 30 yıl boyunca Bolu Müzesi ve İzmir Arkeoloji Müzesi’nde misyon yapan arkeolog Nuray Pehlivan, Türkiye’nin farklı bölgelerindeki çok sayıda arkeolojik hafriyatta çalıştı. Gazete Duvar’ın kuruluşundan bu yana İzmir Temsilciği vazifesini de üstlenen Pehlivan, Arkeo Duvar’ın kitaplaşma sürecini anlattı.
Öncelikle arkeoloji mecmuası fikrinden biraz bahsedelim. Bu alanda bir mecmua hazırlamaya nasıl karar verdiniz?
Arkeo Duvar öncesinde de, Gazete Duvar’da geçmiş mesleksel tecrübenin de katkısıyla sıkça arkeoloji haberleri ve söyleşileri hazırlıyorduk. İki yıl evvel gazete merkezinden arkeoloji alanındaki yayıncılığımızı e-dergi formatına taşıma önerisi geldiğinde benim adıma çok heyecanlandırıcı bir süreç başladı. Arkeoloji alanındaki çalışmalarım nedeniyle uzun müddettir tanıdığım bilim insanları ile görüştük. Hepsi o kadar ilgilendi ve yüreklendirdi ki bu bize ayrıyeten güç verdi. Yayına başladıktan sonra da yeni tanıştığımız muharrirlerimiz oldu. Görüştüğümüz her beşerden yeni katkılar aldık, gücümüzü tazeledik. Muharrirlerimiz bilimsel birikimlerini heyecanımıza ortak olarak bizimle paylaştı.
Nuray Pehlivan ‘ARKEOLOJİNİN ANLATTIKLARI BUGÜNDEN BAĞIMSIZ DEĞİL’
Arkeo Duvar’ı bu alandaki öteki yayınlardan ayıran özellikler neler?
Arkeoloji bilimine ait yayıncılığın yüklü olarak akademik mecralarda sürmesi, hususun uzmanı olmayan okur için anlaşılır olma noktasında yaşanan zorluklar, geçmişin anlattıklarının bugüne referans verilerek okunmaması, bu değerli alanın yeniye taşınmasına çok müsaade vermiyor. Biz de bundan hareketle arkeolojiyi, akademik makale lisanı dışına çıkararak lakin bilimsel gerçeklerden uzaklaşmadan, mümkün olan en geniş kısmın anlayacağı haliyle anlatmaya çalışıyoruz.
Arkeolojinin bir bilim olarak geçmişe dair yakaladığı neredeyse bütün bilgi ve birikimin bugünle kontaklarını kurmak mümkün… Alana ait bakış açısını biraz değiştirerek, günümüzle geçmişi birlikte düşünerek anlatmak hem okuyucuya hem de içeriği hazırlayanlara çok şey katıyor. Aslında biz de arkeoloji bilimi ışığında bugünü anlamaya ve anlamlandırmaya yönelik çok şey söylenebileceğini her sayıda yine keşfediyoruz. Arkeo Duvar’ı farklı kılan da bu arayışımız oldu diye düşünüyorum.
Kaldı ki bizce asıl imkansız olan, arkeolojinin bugünün politik, ekonomik, toplumsal gerçeklerinden uzak olduğunu söylemektir. Arkeo Duvar’ı farklı kılan en kıymetli özelliği de herhalde ele aldığı mevzuları aktüele taşıyarak bugüne dair politik bir tavır belirlemesidir. Dünü, yarın için bugüne anlatmayı istiyoruz.
‘ARKEOLOJİ BİLİMİNİ GÜNÜMÜZLE ÖRTÜŞTÜREREK ANLATIYORUZ’
Peki, yayın içeriğini nasıl şekillendiriyorsunuz?
Arkeo Duvar’da tarih öncesinden ve tarihi devirlerden kalan kültürel öğelerin günümüzdeki izdüşümlerini bir nevi güncel-politik arkeoloji yaparak anlatmaya çalışıyoruz. Zira toplumları şekillendiren olaylar yalnızca geçmişe ilişkin değil, günümüze ve geleceğimize dair de fikir veriyorlar.
Arkeo Duvar birebir vakitte bilhassa ülkenin kutuplaştığı, ayrımcı ve nefret içerikli telaffuzların medyada ağır olarak yer aldığı bir devirde, yeni tartışmaları, geniş bir çerçevede mercek altına almaya çalışıyor. Her yeni temada elimizden geldiğince neden–sonuç alakası içerisinde anlatılan devirlerin sosyo-politik ortamına bakıyoruz. Böylelikle okur, geçmişle bugünü karşılaştırma imkanı buluyor.
‘HER SAYIDA YENİ BİR BELGE HAZIRLANIYOR’
Arkeo Duvar’ın hususlarını ve müellif takımınızı da anlatabilir misiniz?
Her sayıda bugüne de temas eden bir husus belirleyerek alanın uzmanı bilim insanlarından yazılar istiyoruz. Her sayı tıpkı vakitte bir “dosya” niteliğinde hazırlandığından belirlediğimiz mevzu dışında bir yazıya pek yer vermiyoruz.
Sürekli muharrirlerimiz da bahisle kontaklı hususları işliyor. “Söylence” köşemizde başta Mezopotamya, Yunan ve Roma olmak üzere dünyanın çeşitli mitolojileri anlatılıyor. “İyi Arkeoloji” köşesi, arkeolojiyi, toplum, bilim ve kültürel miras bağı içinde geniş bir yelpazede ele alarak, okuyucuyu bu hususlarda düşünmeye çağırıyor. “Beslenmenin Tarihi” köşesinde, insanın en eski kederi olan “beslenmeyi” bazen binlerce yıllık yemek tanımlarıyla yazılı kaynaklar ışığında görme fırsatı buluyoruz. Birebir vakitte varlığı, yokluğu, etkileşimiyle “yemek” denen olgunun toplumları nasıl şekillendirdiğine şahitlik ediyoruz.
. “Yazıtların Dili” köşesinde, çoğunlukla Yunan-Roma dünyasına ilişkin ve Anadolu’da bulunmuş olan yazıtlar, hem ilişkin oldukları çağın sosyo-kültürel yapısı bağlamında, hem de çağdaş çağın yeni mevzularıyla alakalı oldukları taraflarıyla inceleniyor. Yazıtların ipuçlarını verdikleri öyküler sayesinde okurlar, yalnızca antik çağın toplumsal, toplumsal ve dinî ömrüne ait genel bilgilere değil, Yunan ve Roma toplumlarındaki gündelik ömrün ince ayrıntılarına da ulaşmış oluyorlar.
‘Zaman İçinde Müzik’ kitabından seçtiklerimizle müziğin sesini duyuyoruz. “Bu Fotoğrafın Hakkında Konuşalım” köşemizde her sayıda, bir sanat yapıtı ele alınıyor. Ayrıyeten “Arkeo Kitap” kısmında işlediğimiz husus ile ilgili bir kitap seçiyoruz. Bu köşede kitabın editörü ya da tercümanı kısa, öz ve okurda fikir oluşmasını sağlayan bir metin hazırlıyor. Son sayımızda yaptığımız bir yenilikle, tarıma ait meraklı okurun ilgisini çekeceğini düşündüğümüz yayınlardan da bir kitap seçkisi sunduk.
Şimdi artık Arkeo Duvar dijital ortamla hudutlu kalmayıp basılı hale gelerek raflardaki yerini de aldı. Bu bahiste neler söylemek istersiniz?
Arkeoloji alanındaki üretimleri ile öne çıkan Sakin Kitap’tan Arkeo Duvar’ın basılı hale gelmesi istikametinde bir teklif aldık. Bu öneriyi değerlendirirken de dijital alanın imkanları ile basılı olanın kalıcılığını birleştirmek istedik. Okuyucu, dijital alanda dergiye çarçabuk erişebiliyor lakin Arkeo Duvar’ın sayfalarını raflarında görebileceği, dokunabileceği bir edisyona da sahip oldu. Arkeolojiye meraklı okurlar hangi kanalla ulaşmak istiyorsa oradan okusun istedik.
İyi bir yayıncılık için hem dijital alanda hem de konvansiyonel alanda bir dizi zorluklarla baş etmek zorundasınız. Her iki alanda da kaliteli, güçlü ve kalıcı bir içeriği oluşturmak sürdürülebilir bir finansman gerektiriyor. Bu noktada Gazete Duvar’ın çatısı altında dergicilik yapıyor olmak mevzuya ve alana uygun bir kitleye daha süratli ve aktif ulaşmamızı sağladı.
‘TOPLUMSAL CİNSİYETTEN, SOMA KATLİAMI’NA KADAR BİRÇOK BAHSE TEMAS ETTİK’
Bugüne kadar temas ettiğiniz bahislerden örnekler verebilir misiniz?
İlk üç sayımızda savaş, salgın ve sarsıntısı ele alarak bu felaketlerin toplumların tarihine ne halde taraf verdiğini anlattık. Toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik faal aldığımız tavrı içerik olarak da yeniye taşıyarak “Toprak Anamız’dan Göklerdeki Babamız’a: Toplumsal Cinsiyet” başlığıyla tartışmayı arkeoloji üzerinden entelektüel bir çerçevede ele aldık. 301 canı yitirdiğimiz Soma katliamının sekizinci yılında ise geçmişten günümüze madenciliği incelerken başlangıcından itibaren insanın en zalimce sömürüldüğü kesimlerin başında yer aldığını anlattık.
Önümüzdeki sayılarda hangi mevzulara temas edeceksiniz?
Bundan sonra gelecek üç sayımızdan kabaca bahsetmek gerekirse birinci sırada “Urartular” var. Bugünkü İran, Ermenistan ve Türkiye sonları içinde kalan topraklarda 3 bin yıl evvel kurulmuş Urartu Krallığı ile ilgili yazılar bulacaksınız. Mecmuadaki yazıların yakın geçmişte Urartu sempozyumuna çağrılmayan ve ötekileştirilen Urartu uzmanlarının yazılarından oluşması sayıyı daha da değişik kılacak.
“Müdahaleci bir cins olarak insan ve Antroposen” sayımızda, kendini bir iklim krizi içinde bulan insanlığı masaya yatıracağız. 4.5 milyar yıllık gezegenimiz için ani iklim değişiklikleri olağan olsa da, insanın ana faili olduğu bir iklim değişikliğini birinci sefer deneyimliyor canlılar dünyası. Bu krizle baş edebilmek tüm bilim kısımlarının bir ortada, transdisipliner bir anlayışla çalışmasını gerektiriyor. Bu sayıda, Antroposen Çağı yalnızca arkeolojik ve tarihî taraflarıyla ele almakla kalmayacak, arkeolojinin ötesine geçerek jeolojiden, mühendislikten, ideolojiden, ziraat ve biyolojiden beslenen bir kıymetlendirme sunacağız.
2023 seçimleri öncesinde ise “Eski toplumlarda politik örgütlenme ve seçimler” sayımız yayında olacak. Zira tarih boyunca insanın bir dizi sosyo-kültürel durağında ‘seçimler’ var. İnsanın seçimle birlikte ‘birey’ ve ‘yurttaş’ olduğu bu tarihi seyahatte arkeoloji her zamanki üzere bize şaşıracağımız çok şey söyleyecek…